De opstand van de massamens

Soms worden er literaire meesterwerken herontdekt zoals Stoner. Soms worden er baanbrekende denkers herontdekt zoals Tocqueville. Soms worden er filosofen herontdekt die ronduit visionair zijn.

Zo iemand is José Ortega y Gasset. Opgegroeid in een Spanje van uitersten, tussen reactionairen en revolutionairen. Van beide moet hij weinig hebben. Een dwars denker, een geënga geerd filosoof en vooral een democraat die de grenzen van de democratie durft te verkennen. Boeiend, intrigerend, confronterend. In zijn hoofdwerk De opstand van de massamens (1930) doordenkt Ortega in welke richting onze democratische maatschappij zich zou kunnen ontwikkelen:

- een groeiende rol van de massacultuur
- een overwaardering van de rol van de overheid
- een bevolking die vooral tevreden is met zichzelf
- een falende elite

Ortega's analyse laat zich lezen alsof zij gisteren geschreven is. Hij is zich ervan bewust dat de rol van de negentiende-eeuwse elite is uitgespeeld. Maar wat is de elite van de toekomst? Dat is een elite van mensen, van welke rang of stand ook, die zich werke - lijk willen ontwikkelen en hun activiteiten in dienst stellen van een groter ideaal. Niet denkend in rechten, maar in plichten.

Vertaald door Diederik Boomsma.