De therapeutische relatie

Voorwoord

Inleiding

Deel I Grondslagen van de therapeutische relatie

Proloog

1 Aanloop tot de theorievorming over de therapeutische relatie

1.1 Inleiding

1.2 Het eerste referentiekader: de psychoanalyse

1.3 Het tweede referentiekader: de (cognitieve) gedragstherapie

1.4 Het derde referentiekader: de cliëntgerichte benadering

1.5 Tot slot

2 De therapeutische relatie: een kritische verkenning

2.1 Inleiding

2.2 De therapeutische relatie: wat moet eronder worden verstaan?

2.3 Kan de kwaliteit van de therapeutische relatie worden gemeten, en zo ja: hoe?

2.4 De therapeutische relatie: voorwaardenscheppend of eigenlijk werkingsmechanisme?

2.5 Onderzoek naar het belang van de therapeutische relatie voor de werkzaamheid van behandeling: welke methodologie?

2.6 Het belang van de therapeutische relatie voor de werkzaamheid van behandeling: een samenvatting van de onderzoeksliteratuur

2.7 Het belang van de therapeutische relatie bij meer dan een patiënt

2.8 Beschouwing

2.9 Tot slot

3 Werken met gehechtheidproblematiek: emotionele implicaties voor de therapeut

3.1 Inleiding

3.2 Gehechtheidstijlen

3.3 Enkele kanttekeningen

3.4 Werken met gehechtheidproblematiek: taken van de therapeut

3.5 Werken met gehechtheidproblematiek: emotionele implicaties voor de therapeut

3.6 Empirische ondersteuning

3.7 Tot slot

4 Tegenoverdracht: van een psychoanalytisch naar een interpersoonlijk concept

4.1 Inleiding

4.2 Transformatie van het tegenoverdrachtsconcept binnen het psychoanalytische referentiekader

4.3 Patiëntgebonden (objectieve) tegenoverdracht

4.4 Kritiek op de patiëntgebonden visie op tegenoverdracht

4.5 Empirisch onderzoek naar (tegen)overdracht als algemeen menselijk verschijnsel

4.6 Empirisch onderzoek naar therapeutgebonden tegenoverdracht

4.7 Empirisch onderzoek naar patiëntgebonden tegenoverdracht

4.8 Twee andere Nederlandstalige tegenoverdracht-instrumenten

4.9 Tot slot

Bijlage 1 Countertransference Questionnaire

5 Het interpersoonlijk paradigma: grondbeginselen en ontwikkelingen

5.1 Inleiding

5.2 Grondbeginselen van het interpersoonlijk paradigma

5.3 De interpersoonlijke cirkel

5.4 Complementariteit

5.5 Het complementariteitsprincipe: tekortschietende empirische ondersteuning

5.6 Complementariteit: een herziene definitie

5.7 Het interpersoonlijk kernmotief

5.8 Persoonlijkheidspathologie interpersoonlijk gedefinieerd

5.9 Interpersoonlijke dynamiek

5.10 Tot slot

Deel II Vijf relationele therapiemodellen

Proloog

6 Het cyclische-contextuele model: heilloze en heilzame vicieuze cirkels, handlangers of medeplichtigen

6.1 Inleiding

6.2 De klassieke psychoanalyse gewikt en gewogen

6.3 De eerste generatie gedragstherapie gewikt en gewogen

6.4 De tweede generatie gedragstherapie gewikt en gewogen

6.5 Het cyclische-contextuele model

6.6 Circulariteit en vicieuze cirkels

6.7 Ironie, tragiek en het onbewuste

6.8 Selffulfilling prophecy’s

6.9 Handlangers of medeplichtigen

6.10 Contextafhankelijkheid van psychopathologie

6.11 Doorleefde wereld

6.12 De therapeutische relatie als microkosmos

6.13 Tot slot

7 De interpersoonlijke communicatietheorie: beïnvloedingsboodschappen en complementariteit

7.1 Inleiding

7.2 Harry Stack Sullivan: inspirator voor Kiesler

7.3 De aanzet tot de interpersoonlijke communicatietheorie (ict)

7.4 De interpersoonlijke cirkel

7.5 Complementaire interacties

7.6 Psychopathologie: de maladaptieve transactiecyclus

7.7 Objectieve tegenoverdracht

7.8 De therapeutische taken en doelen

7.9 De therapeutische strategie

7.10 Therapeutisch werkzame metacommunicatieve feedbac

7.11 cbasp: een specifieke uitwerking van de ict

7.12 Empirische ondersteuning

7.13 Tot slot

Bijlage 2 Beoordelingsschaal Beïnvloedingsboodschappen (bbb-c)

8 Het resolutiemodel: signaleren en repareren van alliantiebarsten

8.1 Inleiding

8.2 De kritiek van Safran op het cognitieve gedragsmodel

8.3 Het concept ‘interpersoonlijk schema’

8.4 De cognitief-interpersoonlijke cyclus

8.5 Alliantiebarsten

8.6 De therapeutische relatie als onderhandelingsproces

8.7 Taakanalyse

8.8 Ontwikkeling van het resolutiemodel voor het bewerken van alliantiebarsten

8.9 Een gedetailleerdere versie van het resolutiemodel

8.10 De attitude van de therapeut

8.11 Empirische ondersteuning

8.12 Tot slot

9 De Functional Analytic Psychotherapy (fap): selectieve bekrachtiging en leertheoretische casusconceptualisering

9.1 Inleiding

9.2 Acceptance and Commitment Therapy (act)

9.3 Van act naar fap

9.4 Stoornissen in het zelfgevoel

9.5 Klinisch relevante gedragingen

9.6 Klassiek en operant leren

9.7 Functieanalyse

9.8 De vijf therapeutische regels van fap

9.9 Casusconceptualisering

9.10 Empirische ondersteuning

9.11 Tot slot

10 Routine Process Monitoring (rpm): Feedback-Informed Treatment (fit)

10.1 Inleiding

10.2 Kritiek op de empirically supported treatment (est)-benadering

10.3 Practice-based evidence (pbe): een feedbackbenadering met twee simpele monitorinstrumenten

10.4 Klinische toepassing: de ors en srs bij de patiënt geïntroduceerd

10.5 Klinische toepassing: het bespreken van de scores met de patiënt

10.6 Klinische toepassing: het bespreken van het scoreverloop over achtereenvolgende behandelcontracten

10.7 Empirische ondersteuning

10.8 Tot slot

Deel III Werken binnen de therapeutische relatie: de klinische praktijk

Proloog

11 Therapeutisch commentaar en het daar-en-toen/dan: knowing what to say when

11.1 Inleiding

11.2 Merknamentaal

11.3 Metaboodschappen

11.4 De demoraliserende bijwerkingen van diagnostische labels

11.5 Voortbouwen op de krachten waarover de patiënt reeds beschikt

11.6 Het bevorderen van gevoelscompassie

11.7 Het accentueren van innerlijke conflicte

11.8 Attributie en suggestie

11.9 Her-etikettering en paradox

11.10 Tot slot

12 Therapeutisch commentaar en het hier-en-nu: knowing what to say when

12.1 Inleiding

12.2 Het introduceren van de interpersoonlijke werkwijze

12.3 Het positieve versterken en het negatieve verzwakken

12.4 Aanspreken met begrip voor de persoon en/of de situatie

12.5 Worsteling: ambivalentie, tweestrijd, conflicten en dilemma’s benoemen

12.6 Openingsfrasen: subjectiviteit als vertrekpunt voor interpersoonlijke interventies

12.7 Objectieve waarneming als vertrekpunt voor interpersoonlijke interventies

12.8 Respectvol onderbreken

12.9 Uitnodigen en navragen

12.10 Subjectieve zelfonthulling: hardop over het eigen therapeutgedrag reflecteren

12.11 Disembedding: ‘uit het spel stappen’

12.12 Objectieve zelfonthulling

12.13 Timing: subjectieve zelfonthulling met terugwerkende kracht

12.14 Selffulfilling prophecy’s: vicieuze cirkels

12.15 Persoonlijke stijl

12.16 Tot slot

Bijlage 3 Behandelovereenkomst

Bijlage 4 Holistische theorie volgens het slaap-mode

Bijlage 5 Checklist behandeldoelen

Bijlage 6 Voortgang in uw belangrijkste behandeldoele

Bijlage 7 Vragenlijst Objectieve zelfonthulling

13 Interpersoonlijke groepstherapie: therapeutisch commentaar en het hier-en-nu

13.1 Inleiding

13.2 Groepsleden zijn hulpvrager en hulpverlener

13.3 Sociale microkosmos

13.4 Parallellen tussen daar-en-toen/dan en hier-en-nu

13.5 Veiligheid

13.6 Therapeutisch commentaar en groepsfasen

13.7 De rol en positie van de groepstherapeut

13.8 Tot slot

Bijlage 8 Afspraken groepsbehandeling

14 Supervisierelatie en persoonsgerichte supervisie

14.1 Inleiding

14.2 De therapeutische relatie als basis voor persoonsgerichte supervisie

14.3 Kenmerken van een persoonsgerichte benadering van supervisi

14.4 Een interpersoonlijke visie op parallelprocessen

14.5 Critical events en taakanalyse in de supervisierelatie

14.6 Voorbeeldcasus

14.7 Systematisch monitoren ter ondersteuning van persoonsgerichte supervisie

14.8 Empirische ondersteuning

14.9 Tot slot

15 Ter afsluiting

15.1 Inleiding

15.2 Therapeuteffect

15.3 De authentieke kameleon

15.4 De Perceptual Control Theory (pct): de interne conflicten van de therapeut

15.5 De principiële asymmetrie van de therapeutische relatie

15.6 Empirische onderbouwing

Literatuur

Register

Over de auteur